Albert Einstein Kimdir? Hayatı ve Buluşları

Eylül 8, 2024 Okuma süresi: 11dk, 26sn

Albert Einstein (14 Mart 1879, Ulm – 18 Nisan 1955, Princeton), teorik fizik alanında Almanya doğumlu önemli bir bilim insanıdır. Tüm zamanların en seçkin fizikçilerinden biri olarak değerlendirilen Einstein, özellikle görelilik teorisinin geliştirilmesiyle ünlüdür. Ayrıca, kuantum mekaniği alanının ilerlemesine de büyük katkılar sağlamıştır.

İçerik

Bilim dünyasında devrim yaratan kütle-enerji eşitliği formülü, E = mc^2, geniş çapta en meşhur denklem olarak kabul edilmektedir. Fizik ve matematik disiplinlerine yaptığı katkılar ve fotoelektrik etki üzerine yaptığı çalışmalar nedeniyle 1921 yılında Nobel Fizik Ödülü ile onurlandırılmıştır. Einstein, 1999 yılında Time dergisi tarafından 20. yüzyılın en etkili kişisi olarak seçilmiştir.

Albert Einstein Kısaca Hayatı

Alman İmparatorluğu’nun Ulm şehrinde, Aşkenazi Yahudi bir aileye dünyaya gelen Albert Einstein, çocukluğunu Münih’te geçirdi. Eğitim hayatına lise ve üniversite düzeyinde İsviçre’de devam etti. Ancak, akademik kariyerinde bir pozisyon bulmakta zorlanınca, bir patent ofisinde teknik uzman olarak göreve başladı. Einstein için 1905 yılı, kariyerinde bir dönüm noktası olmuştur. O yıl içerisinde fizik alanında köklü değişikliklere yol açacak dört önemli makale yayımladı. Bu çalışmaları başlangıçta tam anlamıyla kabul görmedi ancak zamanla büyük bir takdir topladı. 1914’te Max Planck’ın özel isteği üzerine Almanya’ya dönüş yaptı.

Fotoelektrik etkinin açıklanmasındaki olağanüstü katkılarından dolayı 1921 yılında Nobel Fizik Ödülü ile onurlandırılmıştır. Nazi Partisi’nin yönetimi ele geçirmesiyle, 1933’te Almanya’dan ayrılarak Amerika Birleşik Devletleri’ne yerleşti. Hayatının geri kalan kısmını New Jersey, Princeton’da sürdürdü ve burada vefat etti.

Albert Einstein’in Çocukluğu ve Eğitimi

Albert Einstein, 14 Mart 1879’da Almanya, Ulm’da doğdu. 1880 yazında ailesi Münih’e taşınmıştır. Münih’te, babası Hermann ve amcası Jakob elektrik şirketi açtılar. Annesi Pauline yetenekli bir piyanistti. İki buçuk yaşında kız kardeşi Maja doğdu. Albert konuşmada zorlandı, doktora götürüldü. Babası yatağa düşmüş Albert’e manyetik pusula verdi. Bu, Albert’te büyük merak uyandırdı. Hermann ve Pauline Yahudi kökenli, dindar değillerdi. Çocukları için eğitimi önemsiyorlardı.

Albert 5 yaşında Katolik ilkokuluna yazılmıştır. Okulun disiplini ve ezberci yöntemleri onu rahatsız etti. Yine de yüksek notlar alıp, sınıfı atladı. Pauline çocuklarına müzik dersleri aldırdı. Albert keman, Maja piyano öğrenmiştir Albert 14 yaşına kadar keman çaldı. Mozart ve Beethoven’ı severek çalıyordu. 9.5 yaşında Luitpold Gymnasium’a başladı. Burada Antik Yunanca, Latince, modern diller, coğrafya, edebiyat, matematik öğrenmiştir. Einstein matematik ve Latince’yi sevdi, yüksek notlar aldı. Gymnasium katı disipline sahipti. Einstein ve otoriter öğretmenler sık sık çatıştı. Ailesi yoksul öğrencileri evinde ağırlıyordu. Max Talmud adında bir üniversite öğrencisi sık sık geldi.

Talmud ve Einstein bilim, matematik, felsefe konuşuyorlardı. Talmud, Einstein’a Kant ve popüler bilim kitapları getirdi. Einstein, kitapları hevesle okuyup inceliyordu. Öklid’in Elemanlar’ını çalışıp, teoremleri ispatladı. 11 yaşında din dersleri almaya başladı. Başta dindar oldu, bilim kitapları fikrini değiştirdi. Dindar olmayan ailesine örnek oldu ama sonra dinden uzaklaştı.

İlginizi Çekebilir; Leonardo da Vinci Kimdir? Hayatı ve Eserleri

1891’de amcası cebir kitabı getirdi. Albert kompleks problemleri çözdü. Kalkülüs ve geometri öğrendi. 16 yaşında analitik geometriyi kavradı. 1894’te babasının şirketi iflas etti. Aile İtalya’ya taşınmıştır. Albert, Münih’te kalmaya karar verdi. Ama altı ay sonra bunalıma girdi. Doktor raporuyla ailesinin yanına İtalya’ya gitti. Gymnasium’dan ayrılmıştır.

Albert Einstein’in Evlilikleri

Albert Einstein, ilk olarak Mileva Maric ile evlenmiştir. Bu birliktelikten, kızları Lieserl Einstein ve oğulları Hans Albert Einstein ile Eduard Einstein dünyaya gelmiştir. Einstein’ın Mileva Maric ile olan evliliği sonrasında, kuzeni Elsa ile romantik bir ilişkiye başlamış ve 1919 yılında ikinci evliliğini Elsa ile gerçekleştirmiştir. Elsa ile Einstein’ın biyolojik çocukları olmamakla birlikte, Elsa’nın önceki evliliğinden olan Ilse ve Margot adında iki kızıyla bir arada yaşamışlardır.

Albert Einstein Ölümü ve Beyninin Çalınması

18 Nisan 1955’te, Albert Einstein iç kanama geçirdi. O gün İsrail’in kuruluşunun yedinci yıl dönümüydü. Bir televizyon konuşmasının taslağını hazırlıyordu. Ancak çalışmasını tamamlayamadan hayatını kaybetti. Einstein ameliyatı reddetti. “İstediğim zaman gitmek istiyorum. Hayatı yapay bir şekilde uzatmak tatsız.” dedi. “Ben payımı kullandım, şimdi gitme zamanı. Bunu zarif bir şekilde yapmak istiyorum.” 76 yaşında, Princeton Hastanesi’nde saat 01.55’te yaşamını yitirdi.

Otopsi sırasında, Princeton Hastanesi patolojisti Thomas Stoltz Harvey nöbetteydi. Harvey, Einstein’ın ölüm nedenini belirlemek üzereydi. Beyni kafatasından çıkardığında, “Bu dünyamız hakkında her şeyi değiştiren beyindir.” dedi. Einstein, öldükten sonra vücudunun putlaştırılmasını istemiyordu. Fikirlerine ve bilime katkısı ön plana çıkmalıydı. Ailesi, bu nedenle bedeninin yakılmasını önerdi. Harvey, bedenin yakılmasını hazırladı. Ancak beyni kendi sefer tasına koyup evine götürdü. Böylece Einstein’ın beyni çalınmış oldu.

Beyni çalınan Einstein’ın ailesi şoktaydı. Hükûmet yetkilileri ve Harvey’in meslektaşları ise çok öfkeliydi. Herkes beynin geri verilmesini talep ediyordu, fakat Harvey buna yanaşmadı. Bu durumun sonucunda işini kaybetti. Ancak, beyni bilimsel amaçlarla kullanacağına dair yemin edince, ailesi geri adım attı. Sonrasında, Einstein’ın kalıntıları aile tarafından yakıldı ve külleri gizli bir yere saçıldı. Harvey için ise beyni 1985 yılına kadar hayatının merkezi oldu. Bu yıl içinde beynin bir parçasını alanında uzman bir kişiye gönderdi. Bu uzmanın bulguları basında büyük yankı uyandırdı. Araştırmalar özellikle Einstein’ın beynindeki glial hücrelere odaklandı. Normalden fazla glial hücreye sahip olduğu görüldü. Ancak bu bulgular bilim insanları arasında çeşitli görüş ayrılıklarına neden oldu.

Einstein’ın beyni, çalındıktan 53 yıl sonra Princeton Hastanesi’ne iade edildi. Harvey ise bunun 3 yıl sonrasında vefat etti.

Einstein’in Akademik Kariyeri

1908’de artık tanınmış bir bilim insanı olarak kendini kanıtlamıştı. Bern Üniversitesi’ne öğretim üyesi olarak atanmıştır. Ertesi sene, patent ofisindeki işi ve öğretim üyeliği bırakmıştır. Zürih Üniversitesinde fizik doçentliğine başladı.

1911’de Prag’da Karl-Ferdinand Üniversitesi’nde (şimdiki Prag Üniversitesi) profesör oldu. 1914’te Almanya’ya dönerek Kaiser Willhelm Fizik Enstitüsü’nde yönetici ve Berlin Humboldt Üniversitesinde profesör pozisyonlarına geldi. Bu görevlerinde ders verme yükümlülüğünü azaltan şartlar vardı. Prusya Bilim Akademisi’nin bir üyesi oldu.

1916’da Deutsche Physikalische Gesellschaft (Alman Fizik Derneği)’ın başkanlığını üstlenmiştir. (1916-1918). 1911’de, genel görelilik teorisine göre, bir yıldızın ışığının güneş tarafından kırılacağını hesapladı. Arthur Stanley Eddington’un 1919’daki güneş tutulması gözlemleriyle bu tahmin doğrulandı. Bu başarı, uluslararası basında büyük yankı uyandırdı ve Einstein’ı dünya çapında ünlü yaptı.

İlginizi Çekebilir; Ali Kuşçu Kimdir? Hayatı ve Çalışmaları

1921’de Nobel Fizik Ödülü’nü kazandı. Ancak ödül, göreliliğe değil, fotoelektrik etki üzerine çalışmalarından dolayı verilmiştir. Çünkü o zamanlar görelilik teorisi hâlâ tartışma konusuydu. 1925’te ise Royal Society’den Copley Madalyası’nı aldı.

Albert Einstein’ın Katkıları

Albert Einstein, fizik alanında devrim yaratmış bir bilim insanıdır. Onun en meşhur katkısı, kütle-enerji eşdeğerliliğini açıklayan E=mc² denklemdir. Bu ilişki, nükleer enerjinin ve nükleer silahların geliştirilmesine olanak tanımıştır. Einstein’ın çalışmaları, çağdaş fizik biliminin temel taşlarından biridir ve şu başarıları içerir;

Özel Görelilik Kuramı Bu teori, cisimlerin hareket hızına bağlı olarak uzunluk, zaman ve kütle gibi temel özelliklerinin nasıl değişebileceğini açıklar. Basit bir örnek vermek gerekirse, ışık hızına çok yakın bir hızda hareket eden bir saat, sabit duran bir saate nazaran daha yavaş çalışır. Bu, hareketin ve gözlemcinin pozisyonunun, fiziksel olayların nasıl algılandığını doğrudan etkileyebileceğini gösterir.
Özel Görelilik Kuramı Hareket halindeki cisimlerin uzunluk, zaman ve kütle gibi özelliklerinin, gözlemciye göre nasıl değiştiğini açıklar. Işık hızına yakın bir hızla hareket eden bir saat, duran bir saatle kıyaslandığında daha yavaş işler, bu kuramın somut bir göstergesidir.
Genel Görelilik Kuramı Kütleli cisimlerin, uzay-zaman dokusunu nasıl eğdiğini ve bu eğriliğin yer çekimi kuvveti olarak nasıl algılandığını ortaya koyar. Güneş gibi büyük kütleli cisimlerin, ışığın yolunu eğerek güneş tutulmaları sırasında yıldızların farklı konumlarda görünmesine sebep olduğu bu kuramla açıklanabilir.
Kuantum Mekaniği Atom altı parçacıkların davranışlarını tanımlayan ve Einstein tarafından, ışığın foton adı verilen parçacıklar şeklinde yayıldığını ve ışığın hem dalga hem de parçacık özellikleri gösterdiğini belirten kuramdır.
Fotoelektrik Etki Işığın metal yüzeylere çarpması sonucu elektronların koparak elektrik akımı oluşturması sürecidir. Einstein, bu etkiyi açıklamak amacıyla ışığın enerji paketleri, yani fotonlar, halinde yayıldığını öne sürmüştür.
Kozmoloji Genel görelilik kuramını, evrenin yapısı ve gelişimiyle ilgili problemlere uygulayan Einstein, evrenin genişlediğini keşfetmiştir. Evrenin başlangıcına dair açıklamalar yapmak için kozmolojik sabit kavramını ortaya atmış, fakat daha sonraları bunu “en büyük hatası” olarak değerlendirmiştir.

Albert Einstein’ın Aldığı Ödüller

Albert Einstein, yaptığı bilimsel çalışmalarla tüm zamanların öne çıkan bilim insanları arasında yer alır En çok bilinen ödülü, 1921 yılında aldığı Nobel Fizik Ödülü’dür. Bu prestijli ödül, fotoelektrik etki üzerine gerçekleştirdiği araştırmaları ve teorik fizik alanına yaptığı katkıları dolayısıyla verilmiştir. Einstein’ın çalışmaları, fizik bilimine yönelik derin anlayışını ve teorik katkılarını yansıtmaktadır. Aldığı diğer önemli ödüller şunlardır;

1914 – Prusya Bilimler Akademisi Üyeliği
1919 – Royal Society of London Üyeliği ve Copley Madalyası
1925 – Altın Max Planck Madalyası
1929 – Max Planck Madalyası
1936 – Franklin Enstitüsü’nden Franklin Madalyası
1945 – Amerikan Fizik Derneğinden Oersted Madalyası
1951 – Columbia Üniversitesinden Barnard Madalyası
1955 – Amerikan Felsefe Derneğinden Benjamin Franklin Madalyası

İlginizi Çekebilir; Otto Stern Kimdir? Hayatı ve Buluşları

Einstein’ın bu ödülleri kazanması, fizik alanında gerçekleştirdiği devrim niteliğindeki çalışmaların birer kanıtıdır. Özellikle görelilik teorisi, klasik fizik kurallarına meydan okuyarak modern fizik alanının temellerini atmıştır. Albert Einstein bilime yaptığı katkıların yanı sıra, kültürel ve sanatsal alanda da geniş bir etki yaratmıştır, böylece sadece bilim dünyası değil, genel kültür panoraması üzerinde de kalıcı bir iz bırakmıştır.

Albert Einstein Eserleri

Bu liste, yazarın en önemli eserlerinden bir seçkidir ve tamamlayıcı niteliktedir

Einstein’in Kitapları

Görelilik; Özel ve Genel Kuram: Popüler Bir Yorum, 1920
Görelilik’in Anlamı, 1921
Tek Atomlu İdeal Gazların Kuantum Kuramı, 1924
Brown Hareketi Kuramı Üzerine Araştırmalar, 1926
Siyonizm Hakkında, 1930
Niçin Savaş, 1933
Gördüğüm Kadarıyla Dünya, Denemeler, 1934
Felsefem, 1934
Fiziğin Evrimi, Leopold Infeld ile birlikte, 1938
Otobiyografik Notlar, Denemeler, 1949
Denemeler, 1950

Einstein’in Makaleleri

Über Einen die Erzeugung und Verwandlung des Lichtes betreffenden heuristischen Gesichtspunkt(Işığın Oluşumu ve Dönüşümü Üzerine Bir Görüş, 1905
Über die von der molekularkinetichen Theorie der Wärme geoforderte Bewegung von ruhenden Flüssigkeiten suspendierten Teilchen
Über Einen die Erzeugung und Verwandlung des Lichtes betreffenden heuristischen Gesichtspunkt (1905): Işığın Oluşumu ve Dönüşümü Üzerine Bir Heuristik Görüş
Über die von der molekularkinetischen Theorie der Wärme geforderte Bewegung von in ruhenden Flüssigkeiten suspendierten Teilchen (1905): Moleküler Kinetik Isı Teorisi Çerçevesinde Sıvı İçinde Asılı Parçacıkların Hareketi Üzerine
Zur Elektrodynamik bewegter Körper (1905): Hareketli Cisimlerin Elektrodinamiği Üzerine
Ist die Trägheit eines Körpers von seinem Energieinhalt abhängig? (1905): Bir Cismin Eylemsizliği Onun Enerji İçeriğine Bağlı mıdır
Zur Theorie der Brownischen Bewegung (1906): Brownian Hareket Teorisi Üzerine
Zur Theorie der Lichterzeugung und Lichtabsorption (1906): Işığın Üretimi ve Absorpsiyonu Teorisi Üzerine
Plancksche Theorie der Strahlung und die Theorie der spezifischen Wärme (1907): Planck’ın Işınım Teorisi ve Özgül Isı Teorisi
Entwurf einer verallgemeinerten Relativitätstheorie und einer Theorie der Gravitation (1913): Kütle Çekimi Teorisi ve Genelleştirilmiş Görelilik Teorisine Dair Bir Taslak
Die Grundlagen der allgemeinen Relativitätstheorie (1916): Genel Görelilik Teorisinin Temelleri
Quantentheorie der Strahlung (1917): Işınımın Kuantum Teorisi