Samipaşazade Sezai, Batı’nın anlayışıyla hazırladığı ilk öykü örneği ‘Küçük Şeyler’ ve Tanzimat döneminin realist roman denemesi ‘Sergüzeşt’ ile tanınır. Bu yazarın günümüze dek dört eseri yayımlandı.
Samipaşazade Sezai Kısaca Hayatı
1859’da dünyaya gelen yazar, dönemin önde gelenlerinden Sami Paşa’nın oğludur. Geleneksel eğitim yollarını izlemeyip özel öğrenim görmüştür. Daha sonra yirmi yaşına dek resmi bir pozisyon almak yerine, edebiyat bilgisini genişletmeye yönelmiştir. 1880’de Vakıflar Müdürlüğü’nde işe başlamıştır.
Babasının vefatının ardından Londra’daki elçiliğin ikinci kâtipliğine getirilen Sezai, burada dört yıl süresince İngiliz ve ayrıca Fransız edebiyatlarını derinlemesine inceleme fırsatı yakalamıştır. Elçilik görevinden ayrıldıktan sonra İstanbul’a dönerek memurluğa geri dönen sanatçı, Meşrutiyet döneminin yedi yılında sanatını olgunlaştırdı.
Siyasi baskılar nedeniyle Paris’e yerleşen sanatçı, 1908’e kadar orada yaşamıştır.
Samipaşazade Sezai Edebi Kişiliği
Divan edebiyatına karşı çıkarak, Namık Kemal ve Abdülhak Hamit Tarhan gibi isimlerin etkisiyle Batı edebiyatına yöneldi. Alphonse Daudet’ten ilham alarak Batı tarzı gerçekçi ilk eserlerini kısa hikâyelerle sunmuştur. 1874’te “Kamer” gazetesindeki söylev niteliğindeki ilk yazılarıyla tanınmaktadır. İlk eseri, üç perdelik “Şîr” oyunu 1879’da yayımlandı. “Sergüzeşt” adlı ilk romanı, Türk edebiyatında romantizmden gerçekçiliğe geçişin önemli örneklerindendir. Hikâyeleri ve romanlarında halkın gerçek hayatını, dilini, çevresini ve aynı zamanda günlük yaşamını yansıtmıştır. Eserlerinde güçlü bir anlatım tekniği kullanmış, bunun yanı sıra küçük ve şaşırtıcı olayları, ruhsal çözümlemeler ve doğal konuşma diliyle ele almıştır. Şiirlerinde romantizm, roman ve hikâyelerindeyse realizmin izlerini bulma mümkündür.
Kısaca Özetlenirse;
- Roman ve hikâyelerinde realizm akımından etkilenmiştir ve Türk romanını realizme yönlendiren bir isimdir.
- Bu eserlerinde, halk arasındaki kahramanları, onların dili, çevresi ve günlük yaşamlarıyla aktarmıştır.
- Öykülerinde kullanılan teknik, romanlarına kıyasla daha güçlüdür. Olayları ve konuları, ruhsal çözümlemeler ve günlük dil ile işlemiştir, gözlemin önemini vurgulamıştır.
- Ağırlıklı betimlemeler ve sade, doğal diyaloglar ile yazmıştır.
- Sanatı sanat için değerlendirmiştir.
- Batılı anlamda ilk öykü örneklerini (“Küçük Şeyler“) kaleme almıştır.
- “Jack” adlı romanı Türkçe’ye çevirmiştir.
Samipaşazade Sezai Eserleri
- Tiyatro: Şîr (1881)
- Hikâye: Küçük Şeyler (Batı tarzının ilk örneklerini barındırır. Kitaptaki bazı öyküler çeviridir.)
- Roman: Sergüzeşt (1888)
- Çeviri: Jack (Alphonse Daudet’den çeviri roman).
- Sohbet – Hatıra – Makale- Eleştiri: Rumuzu’l- Edeb (1900), İclâl (1923).
Samipaşazade Sezai Hangi Edebiyat Döneminin Yazarıdır?
1860’da başlayan ve batı kültürünün edebiyatımıza dahil olduğu Tanzimat döneminin önemli bir yazarıdır. Bu dönem, yazınsal türlerin batıdan etkilenerek benimsendiği bir evredir.
Samipaşazade Sezai’nin Sanat Anlayışı Nasıldır?
Sanatı için sanatı öne süren Sezai, eserlerinde batı medeniyetine ait öğeleri serbestçe işlemiştir. Ayrıca toplumsal kaygılardan uzak, sanatın kendine özgü değerine vurgu yapar.
Samipaşazade Sezai Kimlerden İlham Almıştır?
Çocukluğundan itibaren Namık Kemal’in düşüncelerinden etkilenen Samipaşazade Sezai, ömrü boyunca bu fikirlerin bir savunucusu olmuştur. Ayrıca, Abdülhak Hamit Tarhan ve Recaizade Mahmut Ekrem gibi yazarlardan da ilham almıştır.
Samipaşazade Sezai’nin Edebiyatımızdaki Yeri Nedir?
Samipaşazade Sezai, Türk edebiyatında romantizmden realizme geçişin öncüsü olarak kabul edilmektedir. “Sergüzeşt” ve “Küçük Şeyler” eserleriyle bilinmektedir. “Sergüzeşt”, bir paşanın oğlu ile bir cariyenin aşkını anlatarak, dönemin toplumsal yaşantısını başarıyla yansıtan bir romandır. Ayrıca Batı ve Doğu medeniyetlerinin etkileşimi, romanda günlük hayatın içinden ve gerçekçi bir biçimde işlenmiştir. “Küçük Şeyler” ise, gereksiz ayrıntılardan arındırılmıştır. Kısa ve öz anlatımıyla Türkçe ‘de Batılı tarzda yazılmış ilk hikaye denemesidir.